W miesięczniku "Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa" nr 6(749)2012, Wydawnictwo Instytutu ORGMASZ, ukazał się artykuł pt " Poziom jakości wizualnej w otoczeniu człowieka" autorstwa mgr Katarzyny Kołomańskiej i mgr Doroty Wolak
„W nowym tysiącleciu potrzeba ludzi, którzy chcą lepiej myśleć.
Myślenie było i pozostanie kluczowym narzędziem projektowania lepszej przyszłości.
Myślenie można poprawić i uczynić bardziej konstruktywnym.
Ale musimy zacząć…”
Edward de Bono
Wstęp
Jakość jest właściwością przynależną każdemu urządzeniu technicznemu, produktowi rozumianemu jako wynik procesu produkcyjnego i/lub usłudze oraz może być wyrażona wielkościami liczbowymi. Zazwyczaj oceniając poziom jakości wyrobów wykorzystuje się wskaźniki związane z trwałością i niezawodnością, poprawnością działania, ekonomicznością oraz naprawialnością. Oceniając usługi wskaźniki związane są z pewnością realizacji usługi, warunkami, terminowością itp. Zarówno produkty jak i usługi posiadają pewne cechy i właściwości wizualne, które w oczach klienta przyczyniają się do wzrostu wartości usługi lub jej deprecjacji. Jakość powstaje w umyśle człowieka i z badań własnych wynika, że większość ludzi reaguje podobnie.
Problematyka jakości
Konstruktorzy, technolodzy i menagerowie powinni posługiwać się pojęciem optymalnego poziomu jakości, ponieważ zbyt słabych produktów klienci nie akceptują, a zbyt drogie są poza zasięgiem ich możliwości finansowych. Jakość jest pojęciem złożonym i stanowi wypadkową wielu czynników o charakterze nie zawsze zaplanowanym. Niezależnie od tego, czy poziom jakości wizualnej jest niski, średni czy wysoki, wkład pracy poświęconej na wytworzenie produktu i koszt materiałów jest porównywalny. Należy więc dołożyć wszelkich starań aby odbiór jakości przez klienta był pozytywny. Bardzo popularnym współcześnie narzędziem komunikacji, które można wykorzystać do poprawy jakości wizualnej jest Internet. Digitalizacja komunikacji interpersonalnej i systemów przetwarzania informacji przestała być luksusem. To codzienność, która spycha nad przepaść komunikacyjną starsze pokolenia i osoby potrzebujące nieco więcej czasu na oswojenie się z pędzącą cyber rzeczywistością. Dzięki dynamicznemu rozwojowi technologii, technik multimedialnych i grafiki komputerowej oraz ogólnodostępności, współczesne sztuki wizualne osiągnęły status najbardziej powszechnego środka wyrazu w historii ludzkości, stając się głównym medium globalnej komunikacji, a także kreacji otoczenia wizualnego (wybranymi przez społeczeństwo informacyjne). Odzwierciedleniem ogólnych tendencji rozwojowych społeczeństwa może być zastana jakość przestrzeni wizualnej oraz realna wartość treści cieszących się największym zainteresowaniem. Czy rozwój multimediów pozytywnie stymuluje autorozwój, innowacyjność i dbałość o kulturę osobistą, zależy od poziomu świadomości jednostki i głębi interpretacji, jaką zdolna jest zaimprowizować samodzielnie. To, czy całe społeczeństwo jest w stanie osiągnąć zadowalający poziom ogólnego rozwoju w przyszłości, również wiąże się ściśle z poprawą świadomości przez jakość życia na przestrzeni kilku pokoleń.
Rys. 1. przedstawia uniwersalny obieg energii jakości w otoczeniu, symbolizującej cyrkulację cech jakościowych w życiu codziennym. Celowe jest dążenie do świadomego rozwoju oraz profesjonalizmu – osobistego i zawodowego.
Rys. 1. Obieg energii jakości wizualnej
Źródło: Opracowanie własne
Problematyka jakości nabiera szczególnego znaczenia. Zmiany w zakresie konstrukcji, technologii, organizacji pracy oraz szybki postęp techniki i technologii informatycznych powodują skracanie czasu od pomysłu do realizacji. Jakość w technice i usługach jest dość dobrze zdefiniowana i wiąże się z uzyskaniem efektu zadowolenia klienta, co ilustruje rys. 2.
Rys. 2. Czynniki rzutujące na jakość wyrobów i usług
Źródło: Opracowanie według Wolak D.: Metodyka oceny przemysłu odzieżowego w Polsce. Rozprawa doktorska. Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle ORGMASZ, Warszawa 2011 r.
W otoczeniu każdego człowieka, w różnych strefach geograficznych i kulturach zaobserwować można zjawiska i przedmioty będące wyrazem piękna i geniuszu oraz takie, które mimo spełnianych funkcji użytkowych są odbierane jako przeciętne, brzydkie lub nawet bezwartościowe. Zazwyczaj świetne rozwiązania konstrukcyjne, bazujące na doskonałym pomyśle są rozwiązaniami prostymi i poprzez to możliwymi w łatwy sposób do praktycznego zastosowania. Oprócz jakości wyrobów i usług istnieje więc trzeci obszar związany z jakością wizualną, której zdefiniowanie stanowić może przyczynek dla lepszego zrozumienia pojęcia jakości ogółem. Poprzez jakość wizualną rozumieć należy cechy, które stanowią podstawę do oceny postrzeganego otoczenia. W każdym przypadku takiej analizy wykorzystywana jest hierarchia wartościująca prowadząca do zaspokojenia potrzeb. Grupując te wartości postrzeganego obiektu i/lub zjawiska wizualnego można stworzyć zestaw cech będących podstawą oceny jakości wizualnej. Są to cechy istotne z punktu widzenia: waloru artystycznego (tj. doznań, przeżyć estetycznych - są uzależnione od stopnia wrażliwości i percepcji każdego człowieka, a także uwarunkowań kulturowych); funkcjonalności; symboliki (kojarzonej z solidnością wykonania, prestiżem wynikającym z percepcji odbioru jakiegoś zjawiska, posiadania i możliwości obcowania z pięknem w postaci przyrody, otaczających przedmiotów kojarzących się z określonym znaczeniem, statusem, uporządkowaniem); inspirowania do przemyśleń, podejmowania działań, zmiany postaw, opinii, szukania analogii w innych obszarach zastosowań czy dziedzinach życia. Wyodrębnione powyżej cechy są podstawą do wartościowania otaczającego świata pod względem cech jakościowych odbieranych zmysłami. Jakość życia wpływa na świadomość jednostki. Tak, jak byt kształtuje świadomość, tak jakość grupowej świadomości wpływa na jakość oczekiwań poszczególnych grup społecznych, rozumianą jako wysokie lub niskie wymagania, przekładające się na jakość realizacji. Brak elementu jakości i estetyki w życiu społeczno-kulturalnym prowadzi do utraty doświadczeń esencjonalnych dla bytu i świadomości homo sapiens w trakcie nieodwracalnych procesów zachodzących w cywilizacji konsumpcyjnej. W efekcie przyczynia się do zastoju rozwojowego w skali masowej. Kreatywne myślenie, będące podstawą innowacyjnej gospodarki kapitałem ludzkim, jest warunkiem samodzielnego rozwoju świadomości. Z perspektywy przytoczonych argumentów, tytułowy cytat Edwarda de Bono nabiera szczególnego przesłania w procesie projektowania przyszłościowej wizji jakości.
Pole badań – otoczenie wizualne
Nie istnieje bardziej złożony obiekt (wszelkich) pomiarów nad otoczenie, ani żaden czynnik nie determinuje bardziej tego kim jesteśmy i możemy się stać pod wpływem jego oddziaływania. Kształt otoczenia przechowuje pamięć o minionych pokoleniach, jest dokładnie taki, jakim go uczynimy przez wieki. Otoczenie jest skarbnicą przyczyn i skutków, wiedzy o nas samych, o historii ewolucji. Jest najbardziej skomplikowanym żywym organizmem, przestrzenią wizualną będącą codziennym pokarmem dla zmysłów. To, w jakim otoczeniu przebywamy nakreśla linię horyzontu jakości życia, decydując o tym, co widzimy oraz jak dalece postrzegamy, interpretujemy i posuwamy się w swej kreatywności. Proporcje jakości wizualnej otoczenia kształtują jej prawa sui generis, takie jak wolność, przekształcanie fizycznej przestrzeni na własny użytek. Przykładem celnie ilustrującym procesy kształtowania się przestrzeni wizualnej na co dzień jest projekt „Niewidzialne Miasto”.
„W królestwie ślepców, jednooki jest królem”
Przyjmując założenie, że każdy może np. publikować zdjęcia w Internecie, a niewielu użytkowników posiada talent, umiejętności, doświadczenie i sprzęt profesjonalisty, to naturalnym jest stwierdzenie, iż niewiele z zamieszczanych w Internecie zdjęć posiada profesjonalną jakość wykonania. Analogicznie, niewiele elementów otoczenia wizualnego nosi znamiona profesjonalizmu. Wnioskując dalej, wraz z upowszechnieniem dostępu do wiedzy i informacji, wiemy i potrafimy przekazać coraz mniej. Sytuację pogarsza pośpiech cywilizacyjny. Cywilizacja ślepnie jako ogół twórców i odbiorców, ponieważ całokształt przeciętnego stylu życia sprawia, że przestajemy dostrzegać różnice w wykonaniu poszczególnych elementów otoczenia wizualnego. Jeśli równy dostęp do edukacji i publikacji powoduje, że każdy na własną rękę tworzy otoczenie wizualne, to przeciętna jakość dzieł wizualnych odpowiada proporcjonalnie poziomowi twórcy i odbiorcy, z najbardziej liczebnej grupy reprezentacyjnej. Definicje jakości, programy edukacyjne w zakresie sztuk wizualnych i działania instytucjonalne pomijają całą istotę osiągnięć, jakimi współcześnie dysponuje pojęcie sztuki i jakości wizualnej. Możliwości syntezy technik klasycznych i multimedialnych, ogólnodostępność i dążenie do „zmieszczenia świata w Internecie” otworzyły drzwi do nowego wymiaru estetyki powierzchniowej. Użytkownicy prezentują swój dorobek na równych zasadach, sami określają swój status i decydują o kształcie swych światów, na własną rękę poszerzając horyzont prywatny i zawodowy.
Źródła wiedzy o jakości wizualnej
Literatura przedmiotu dostarcza wielu informacji na temat jakości wizualnej, natomiast sama jakość wizualna nie stała się dotąd przedmiotem badań i publikacji.
Rys. 3. ilustruje rozkład wiedzy o jakości wizualnej w poszczególnych sektorach. Z punktu widzenia koncepcji jakości wizualnej, sektor wiedzy popularnej należy do najbardziej nasyconych przez quasi jakość. Za sprawą procesów globalizacji, sektor ten cechuje równocześnie największy potencjał komunikacji i najmniejsza przeciętna wiarygodność informacji, warunkowana równym dostępem użytkowników do publikacji w Internecie.
Rys. 3. Źródła wiedzy o jakości wizualnej
Źródło: Opracowanie własne
Wymienione źródła wiedzy są głównymi i należy uwzględniać je w analizach i rozważaniach nt. jakości wizualnej.
Wiedza naukowo-techniczna
Międzynarodowe normy dot. systemów zarządzania jakością ISO nie obejmują bezpośrednio sfery jakości wizualnej, natomiast zawierają szereg przepisów dotyczących metodyki zarządzania jakością w organizacji, technologii produkcji i usług (inżynierii jakości), mających analogiczne przełożenie na przestrzeń wizualną. Charakter przemian dokonujących się nieustannie na wolnym rynku wpłynął na fakt, że to paradygmat jakości (rozumiany m.in. jako podejście systemowe i procesowe) zdominował dobór technik zarządzania nowoczesną organizacją.2
Dorobek wiedzy naukowo-technicznej stanowi merytoryczne zaplecze koncepcji jakości wizualnej, dostarczając praktyczne rozwiązania oraz modele oceny jakości. Filozofia organizacji systemu zarządzania jakością wizualną opiera się na założeniach filozofii TQM (Total Quality Management), Kaizen (ciągłego doskonalenia) oraz na niezawodnych narzędziach pomiaru i oceny jakości, np. metodą QFD (Quality Function Deployment).
Filozofia sztuki i estetyka
Znajomość filozofii sztuki i estetyki jest niezbędnym narzędziem umożliwiającym dokonanie pełnej, wartościowej analizy badawczej składników otoczenia wizualnego, koncepcji sztuki, właściwej oceny jakości wizualnej, rynku sztuk wizualnych oraz przejawów sztuki. Przydatność wiedzy klasycznej stanowi nieocenione źródło inspiracji w procesie logicznej interpretacji i wyodrębnienia aksjologicznych składników otoczenia wizualnego. Synteza teorii sztuki, badanie mechanizmów jej funkcjonowania w społeczeństwie oraz sposobów, dzięki którym sztuki wizualne dostarczają nam szczególnie cennych oraz inspirujących doświadczeń nie zakłada, iż doświadczenie estetyczne jest „jedynym lub uprzywilejowanym sposobem interakcji z dziełami sztuki.” Natomiast, sam proces interpretacji staje się tym bogatszy i bardziej twórczy, im głębsze jest źródło wiedzy inspirujące krytyczne refleksje oceniającego. Filozoficzna potrzeba identyfikacji sztuki powinna spełniać rolę podstawowego narzędzia wspomagającego procesy naukowego objaśnienia i uzasadnienia istoty, roli jakości wizualnej oraz rodzajów jej dystrybucji. Profesor Ramenga Mtaali Osotsi, zwrócił uwagę na potrzebę ponownego zdefiniowania sztuki, przesuwając obiekty (malowidła, rzeźby, itp.) lub odbiorców poza centrum zainteresowania. Z punktu widzenia jakości wizualnej, nowa definicja sztuk wizualnych powinna łączyć wszystkie elementy – artystę, dzieło sztuki i odbiorcę – poprzez zaprezentowanie zależności pomiędzy nimi, jako sumy doświadczeń wszystkich trzech aspektów razem. Postrzeganie natury twórczej w sposób interdyscyplinarny, jako zbioru aktywnych i zmiennych procesów pozwoli na dokładniejsze określenie czym w istocie jest sztuka oraz czym kierować się w ocenie jakości wizualnej.5 Udzielenie właściwych odpowiedzi powyższe zagadnienia metafizyki wiąże się z dogłębną analizą jakości istnienia materii i ducha, a dzięki sztuce możliwe będzie wyodrębnienie tego, co każdej kulturze i jej różnorodności najlepsze. Uporządkowanie sfery duchowej oraz praca nad umiejętnością (filozoficznego) dociekania, w znacznym stopniu wpłynie korzystnie na jakość ogólnej percepcji i zdolność wartościowania elementów otoczenia wizualnego, z szacunkiem dla różnic kulturowych. Filozofia sztuki definiowana poprzez jej ewoluujące funkcje jest przydatna w toku wyjaśnienia i usprawiedliwienia obecnych interpretacji sztuki, a także inspiruje dociekania na temat wartości artystycznej otoczenia. Odpowiada na pytania o to, czym jest sztuka, co rozumie się pod pojęciem dzieło sztuki, czym jest walor artystyczny.Filozofia sztuki i estetyka podejmują kilka istotnych obszarów zagadnień w aspekcie jakości. Po pierwsze, uwzględniają dwa podstawowe czynniki percepcji: klasyfikację estetyczną opartą na walorach artystycznych określanych poziomem wiedzy i warsztatu (instytucjonalna teoria sztuki) oraz czynnik determinujący specyficzny charakter pracy wynikający z pochodzenia, otoczenia, inspiracji źródłami, lub fascynującą historią ubarwiającą głębię podjętego tematu (teoria decentralizacji sztuki).
Psychologia i nauki społeczne
Koncepcja jakości wizualnej zawiera się w koncepcji jakości życia (Quality Of Life), szeroko analizowanej i opisywanej przez dziedziny nauk społecznych. W latach siedemdziesiątych ukazało się Social Research Indicators (1974 r.), wydawnictwo poświęcone badaniom nad jakością życia, instrumentom badawczym i ich zastosowaniu. Obok czynników ekonomicznych i środowiskowych, z czasem oceną objęto także wskaźniki socjologiczne i psychospołeczne. W naukach społecznych pojawiły się liczne próby definiowania jakości życia, niestety dotąd nie powstała spójna, pełna i wyczerpująca definicja, zaspokajająca potrzeby wszystkich. Trudność zdefiniowania polega m.in. na tym, iż z punktu widzenia jednostki, każdy ceni inne wartości. Każda z dyscyplin naukowych wypracowała i posługuje się swoistą terminologią, uwzględniającą kryteria dobrobytu, pomyślności, szczęścia, poziomu, strategii i stylu życia.
Praktyka zawodowa i działalność kulturalna
Znamienne, że wśród wszystkich grup społecznych i zawodowych w Polsce, to właśnie dziedziny sztuk wizualnych zajmują podium wysoko premiowanych umiejętności profesjonalnych, obok znajomości języków obcych, lub kreatywnych specjalizacji. Fenomenalne port-folio, wszechstronne i bogate doświadczenie mogą stanowić podstawę oceny porównawczej jakościowych osiągnięć, możliwych w aspektach technicznych i artystycznych we współczesnych dziedzinach sztuk wizualnych. Na sukces wysokiej jakości w praktyce zawodowej składa się m.in. wyznaczanie standardów, optymalizacja procesów i ciągłe doskonalenie wyników, w dużym stopniu zależne od indywidualnej potrzeby rozwoju osobistego twórców, oraz ustawowego wsparcia kreatywnej przedsiębiorczości. Szeroki przekrój praktycznej wiedzy technicznej odnaleźć można w licznych publikacjach branżowych, jednak z punktu widzenia nauk o zarządzaniu, rynek sztuk wizualnych nie doczekał się ani formalnej klasyfikacji, ani zintegrowanej polityki jakości.8 Natomiast, coraz częściej powstają projekty regionalne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, obejmujące m.in. badania nad sektorem branż kreatywnych.9 Jedną z najważniejszych strategicznych inicjatyw kulturalnych bieżącego roku był Europejski Kongres Kultury 2011, który doczekał się recenzji głównie negatywnych, ale uzasadnionych, m.in. na forach internetowych. Z punktu widzenia paradygmatu jakości, merytoryczna ocena dotyczy m.in. aktualności proponowanych rozwiązań oraz utylitarności kongresu jako inicjatywy promowanej pod hasłami społecznej innowacji (art for social change, art security – tj. ochrona sztuki, itd.). Obejmuje analizę m.in. wizji, strategii i organizacji zarządzania jakością, identyfikacji celów i planowania kierunków rozwoju jakości wizualnej w europejskiej polityce kulturalnej, oraz użyteczności praktycznych rozwiązań projektowych. Niestety, mimo nadrzędnego statusu jakości wizualnej, problematyka otoczenia wizualnego wciąż nie jest podejmowana w sposób procesowy, zintegrowany, interdyscyplinarny. Trudno mówić także o profesjonalnej chęci i potrzebie stworzenia międzynarodowej inicjatywy, będącej przyczynkiem do zbudowania stabilnych fundamentów tytułowego „Domu Zmiany”, jako efektywnego i nowoczesnego systemu zarządzania jakością w kulturze. Główną barierę rozwoju jakości wizualnej stanowi losowy sposób podejścia do paradygmatu jakości, dowolność i wybiórczość interpretacji podstawowych pojęć związanych m.in. z kulturą, sztuką i jakością wizualną.
Wyniki badań nad jakością wizualną
Badania pilotowe nad jakością wizualną nie były do tej pory realizowane w Polsce.
Badanie otoczenia wizualnego
Analiza silnych i słabych stron, szans i zagrożeń umożliwia iidentyfikację oraz efektywny pomiar istotnych czynników determinujących poziom jakości wizualnej w otoczeniu. Wykonanie analiz SWOT obejmuje: analizę makrootoczenia wizualnego (przepisy, literatura, rozwój ekonomiczny, społeczeństwo, technika i technologia), analizę sektora działalności wizualnej (możliwości oddziaływania na twórców i odbiorców otoczenia wizualnego), analizę wewnętrzną otoczenia wizualnego (procesy zarządzania otoczeniem wizualnym poprzez Program Jakości w Sztukach Wizualnych, planowanie rozwoju, finanse programu, marketing otoczenia, itp.). Badania własne przeprowadzono w 2010 r. na populacji 120 respondentów badając rynek sztuki użytkowej, w tym prezentowanej w Internecie poprzez galerie/portale, a także usługi graficzne, fotograficzne oraz poligraficzne.
Rys. 4. Ocena standardu jakości i estetyki prac graficznych i fotograficznych
Źródło: Wyniki badań własnych
Z analizy wynika, że oczekiwania są bardzo wysokie a praktyka rozczarowuje. Uzasadnia to tezę, że są ogromne rezerwy i możliwości realizacji zmian. Poniżej na rys. 7 i 8 podano wyniki interpretujące wpływ opinii publicznej na popularność prac oraz ocenę osób odpowiedzialnych za prezentowane w galeriach treści.
Badania pilotowe dot. oceny jakości sztuki wizualnej potwierdzają występowanie ogromnych rezerw w zakresie doskonalenia sztuki wizualnej.
Kapitał ludzki
Wspólną płaszczyzną spotkania twórców, odbiorców i pośredników na rynku sztuk wizualnych są niewątpliwie galerie i fora internetowe. Zarządzanie jakością wirtualnej przestrzeni jest trudne w warunkach konkurencyjności, w makrootoczeniu zorientowanym na przetrwanie ekonomiczne, gdzie popyt kształtuje quasi jakość, zmieniająca dynamicznie oblicze otoczenia. Według analiz SWOT, galerie posiadają przewagę słabych stron nad mocnymi, ale funkcjonują w przyjaznym dla siebie otoczeniu. Dzięki rozwojowi komunikacji multimedialnej utrzymują pozycję na rynku. Niemniej jednak, największą słabością otoczenia wewnętrznego galerii jest brak polityki jakości wizualnej, uniemożliwiający skuteczne wykorzystanie szans, które daje otoczenie zewnętrzne. Promocja niskich, szkodliwych wzorców i brak przejrzyste-go podziału użytkowników według rzeczywistych osiągnięć w dziedzinach sztuk wizualnych to niektóre elementy wewnętrznych słabości, na eliminacji których mogłaby oprzeć się strategia konkurencyjna działań na rzecz jakości wizualnej podejmowanych nie tylko w Internecie, ale w perspektywie ogólnej polityki jakości.
Rys. 9 Analiza SWOT galerii internetowych i otoczenia wizualnego
Źródło: Opracowanie własne
Zgodnie z wynikami analizy, makrootoczenie wizualne stwarza tyle samo szans, co zagrożeń poprawy jakości wizualnej. Granice poszczególnych dziedzin kreacji otoczenia wizualnego zacierają się wraz z postępem globalizacji technologicznej i ekonomicznej, a także zmieniającej się mody. Ilość kreacji wypełniających przestrzeń wizualną staje się nie tylko męcząca dla umysłu, ale groźna dla jakości życia. Nie istnieje skuteczny i uporządkowany system zarządzania jakością wizualną, który ograniczałby m.in. wzrost bezproduktywnej twórczości, będącej efektem ubocznym komunikacji wizualnej. Jeśli nie powstanie oficjalna norma jakości wizualnej, z czasem perły profesjonalizmu i artyzmu mogą stać się zupełnie niewidoczne na pustyni amatorskiej „bylejakości”. W otoczeniu wizualnym przeważają mocne strony, zalecana strategia rozwoju to silna ekspansja wykorzystująca powiązanie szans z mocnymi stronami. Według przeprowadzonych badań ankietowych, respondenci zdecydowanie negatywnie oceniają przeciętną jakość otoczenia wizualnego, w tym jakość usług oferowanych na rynku sztuk wizualnych. Ponad połowa ankietowanych oceniła bardzo źle wpływ amatorskiej działalności wizualnej na przeciętną jakość i wizerunek rynku, jak również nisko ocenia się przeciętny poziom twórczości promowanych w mediach, kompetencje moderatorów, właścicieli galerii internetowych, redaktorów, itp.
Założenia do oceny jakości wizualnej metodą QFD
Zaprezentowany poniżej schemat „Domu Jakości” stanowi podstawę oceny potrzeb i oczekiwań klientów rynku sztuk wizualnych. Metoda QFD (Quality Function Deployment) to narzędzie pozwalające na identyfikację parametrów technicznych zapewniających optymalne spełnienie wymagań, oraz na wgląd całościowy w złożoność procesów i korelacji miedzy parametrami jakości wizualnej, począwszy od wizji jakości, poprzez etapy projektowania, wdrażania, wytwarzania produktów i ewaluacji post-ex. Systemowe podejście do zarządzania wiąże się ze strukturą organizacyjną, procedurami, procesami i zasobami, przy pomocy których można zarządzać m.in. przez jakość wyrobów i usług. Rozwinięcie praktycznej funkcji jakości wizualnej w podziale na trzy segmenty (produkt, usługa, system) umożliwia identyfikację priorytetowych zagadnień podejścia systemowego i procesowego do zarządzania jakością wizualną. W poniższej metodzie uwzględniono najważniejsze wymagania klientów dotyczące jakości produktów, usług związanych z kreacją wizualną oraz systemem zarządzania jakością. Następnie dobrano parametry techniczne spełniające wymienione oczekiwania, oraz dokonano analizy korelacji pomiędzy wymaganiami klientów i parametrami technicznymi. Zdecydowana przewaga korelacji silnych wskazuje na wysoki stopień integralności jakości wizualnej jako domeny kreacji. Ponadto, dla każdego segmentu wybrano przykłady (portal sztuki, galeria unikatowego rękodzieła, inicjatywa naukowo-kulturalna), na podstawie których dokonano porównania jakości wizualnej na poziomie każdego z trzech analizowanych segmentów.
Ocena jakości wizualnej na przykładzie przemysłu odzieżowego
W przemyśle odzieżowym kontrola jakości wizualnej jest związana z kontrolą surowców, kontrolą międzyoperacyjną i końcową (m.in. według normy PN-85/P-84507 Wyroby konfekcyjne - Stopnie jakości, PN-83/P-84506 Wyroby konfekcyjne - badania odbiorcze, PN-EN 13402-2:2004 Oznaczenie wielkości odzieży - Część 2: Wymiary podstawowe i dodatkowe).
Jakość rozumiana jest jako ogół cech i właściwości wyrobu, które decydują o zdolności wyrobu do zaspokajania stwierdzonych i przewidywanych potrzeb. Jakość wizualna wprowadza element pozytywnego zaskoczenia oraz rozszerza pojęcie jakości na trudne do zdefiniowania obszary doznań człowieka. Klienci oczekują, że wyroby pod względem konstrukcji i technologii powinny charakteryzować się higienicznością (m.in.: przepuszczaniem powietrza, oddycha-niem ciała, właściwościami higroskopijnymi) oraz powinien być zagwarantowany odpowiedni poziom techniczny maszyn i urządzeń a także osprzętu. Oferta dla klienta powinna uwzględniać warunki rynkowe poprzez odpowiedni marketing, wysoki poziom obsługi klienta oraz szeroką, atrakcyjną, spójną ofertę ilościową i asortymentową. Społeczeństwo według badań kupuje najczęściej wyroby wygodne, tanie i eleganckie. Produkcja odzieży wysokiej klasy i gwarantowanej jakości wynika z umiejętności przewidywania potrzeb i oczekiwań klientów, a także znajomości techniki, technologii i dobrej organizacji pracy. W przemyśle odzieżowym bardzo ważna jest faza powstawania odzieży, od projektu, poprzez konstrukcję do zaplanowania procesu produkcyjnego. Ponieważ procesy produkcji są już opanowane i niewiele można w tym obszarze zmienić, większe znaczenie ma marketing, procesy logistyczne i dystrybucja wyrobów gotowych. Przedsiębiorca powinien brać pod uwagę fakt, że klient ma zazwyczaj szeroką ofertę wyrobów i usług do wyboru, zróżnicowaną cenowo. Uwzględniając doświadczenia własne związane z wykorzystaniem metody QFD do oceny przedsiębiorstw przemysłu odzieżowego dokonano próby zastosowania tej metody do analizy poziomu jakości wizualnej w otoczeniu człowieka, co ilustruje rys. 10.
Rys 10. Model Domu Jakości jak podstawa oceny potrzeb i oczekiwań klientów
Źródło: Opracowanie własne
Dążenie do perfekcji w zarządzaniu jakością wizualną dyktują procesy nieustannie zachodzące w społeczeństwie globalnym, takie jak unifikacja, standaryzacja, normalizacja, czy optymalizacja. Ważną rolę jakości wizualnej i podjęcie problematyki uzasadnia aktualność zagadnień jakościowych oraz wszechstronność ich zastosowań, szczególnie z punktu widzenia technicznego, ekonomicznego i organizacyjnego, dotyczą bowiem każdego widzialnego aspektu otaczającego nas świata. Mitem jest pogląd, iż podejście ekonomiczne i czynnik masowości wykluczają wysoki standard jakości życia. Sukces podejścia procesowego jest dowodem na to, że profesjonalizm organizacji podnosi wydajność pracy i jakość produktu końcowego, a potrzeba zaspokojenia potrzeb w skali masowej prowadzi do standaryzacji i optymalizacji jakości. Jakość wykonania i walory estetyczne określają charakter otoczenia wizualnego, które z kolei kształtuje nasze szeroko pojęte poczucie kultury, estetyki. Innymi słowy, to się nam zaczyna podobać, do czego wzrok podświadomie przywyknie i rejestruje najczęściej. Inwestując w jakość życia, dokonujemy pozytywnych przemian mentalności w skali pokoleń. Podświadomość współczesnych twórców i odbiorców na co dzień bombardowana jest obrazami, które nie tylko działają destruktywnie lub uwsteczniająco na wyobraźnię, ale przekazywane są w ilościach wielokrotnie przekraczających zdolność właściwej percepcji ogólnej. Przykładem szkodliwej polityki dla jakości wizualnej otoczenia jest promocja niskich wzorców lub nieetyczna reklama, podczas gdy obcowanie z twórczością wybitną ma wręcz zbawienny wpływ na pełny rozwój wyobraźni, osobowości, właściwą gospodarkę emocjonalną. O taką relację warto zadbać od lat najmłodszych, odpowiada bowiem za świadomość jednostki oraz świadomość zbiorową grup społecznych, narodów i rodzaju ludzkiego, będąc źródłem nieustannej inspiracji jako otoczenie człowieka. Artyzm uczy także, w jaki sposób harmonijnie kreować otoczenie, aby dobrze się w nim czuć, aby emanowało uniwersalnymi wartościami, z pożytkiem ogólnospołecznym.
Podsumowanie
Wyniki badań prowadzonych nad uwarunkowaniami rozwoju jakości wizualnej potwierdzają zasadność i konieczność podjęcia zorganizowanych działań na rzecz poprawy kultury jakości w Polsce. Będą one odpowiedzią na aktualne potrzeby społecznej świadomości, oczekiwania otoczenia i rynku kreacji wizualnej. Program Promocji Jakości w Sztukach Wizualnych, (obejmujący kampanię społeczną na rzecz poprawy jakości wizualnej otoczenia, systemy zarządzania jakością wizualną, współpracę naukowców, artystów i profesjonalistów z różnych dziedzin wiedzy i twórczości także praktyczne kursy i szkolenia uzupełniające) jest obecną ofertą na rynku edukacji. Tworzony jest pod kątem ciągłego doskonalenia wiedzy oraz umiejętności uczestników wszystkich grup rynku sztuk wizualnych. Odbiorcom sztuki najnowszej potrzebne są nie tylko opisy i klasyfikacje współczesnej twórczości artystycznej, lecz również kryteria pozwalające odróżnić wartościowe dokonania artystyczne od produktów pseudoartystycznych. Mimo radykalnych przeobrażeń cywilizacji współczesnej sztuka nie przestała być ludziom potrzebna. Ani najnowsza technologia produkcyjna, ani największe osiągnięcia naukowe, ani niebywale rozwinięte środki masowego przekazu nie są w stanie zastąpić człowiekowi intymnego twórczego i odbiorczego kontaktu ze sztuką. Twórczość nie przestała kształtować stosunku człowieka do świata, pomaga mu zrozumieć innych ludzi i odmienne kultury, pobudza do refleksji i działania, dostarcza różnorodnych przeżyć, rozwija inteligencję, wyobraźnię i wrażliwość emocjonalną, pomaga człowiekowi stać się człowiekiem i przetrwać najtrudniejsze chwile bez utraty człowieczeństwa. Twórczość zawsze była związana z tworzeniem wartości oraz stałym waloryzowaniem (wartościowaniem i przewartościowywaniem) pozaartystycznych wartości życiowych przy pomocy właściwych sobie środków ekspresji i sugestii artystycznej. Teoria instytucjonalna nie może zostać uznana za pełną i zadowalającą charakterystykę sztuki przez programowe ignorowanie problematyki wartości sztuki (tym bardziej problematyki jakości w sztukach wizualnych). Implementacja Programu Promocji Jakości w Sztukach Wizualnych jest szansą efektywnej poprawy jakości życia, m.in. poprzez wykorzystanie nowoczesnych metod zarządzania jakością, oraz narzędzi komunikacji multimedialnej. Sukces realizacji założeń programowych proporcjonalnie zależy od poziomu aktywnej współpracy instytucji kultury i sztuki, mediów, galerii i portali internetowych, freelancerów itp.
Bibliografia
[1] Cieślik, A.; Słopiecka, A.: Jakość życia w badaniach społecznych, czasopismo Studia Medyczne, Tom XVIII, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2010.
[2] Chęćka-Gotkiewicz A., Estetyczne spojrzenie na świat. B. Dziemidok, Główne kontrowersje estetyki współczesnej, czasopismo „Recenzje, Noty”, Warszawa 2002.
[3] Dziemidok B., Główne kontrowersje estetyki współczesnej, PWN, Warszawa 2002.
[4] Gołaszewska M., Zarys estetyki, PWN, Warszawa 1983.
[5] Kołomańska K., Kryteria pomiaru i ewaluacji kształcenia w świetle paradygmatu jakości w sztukach wizualnych, Ewaluacja i innowacje w edukacji. Pomiar i ewaluacja jakości kształcenia, Uniwersytet A. Miczkiewicza w Poznaniu, Kalisz-Konin 2011.
[6] Koszarek, M.: Diagnoza sektora branż kreatywnych na obszarze Metropolii Gdańskiej, Raport końcowy, BSR Expertise, Gdańsk 2011; M. Grochowski., Raport p.t. „Sektor kreatywny w Warszawie. Potencjał i warunki rozwoju”, Creative Metropoles, Warszawa 2010.
[7] Krawczyk A., (Poza)estetyczne poglądy Noela Carolla, pół miesięcznik filozo-ficzny Estetyka i Krytyka 1(4) 2003, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Sekcja Estetyki PTF, Kraków 2003.
[8] Osotsi R. M., Dead Leaves between pages: An essay on the definition of Art, IJELE: Art e-journal of the African World, 2008.
[9] Stecker R., Artworks: Definition, Meaning, Value, Pennsylvania University Press, 1997.
[10] Stecker, R.: Artworks: Definition, Meaning, Value, Pennsylvania University Press, Pennsylvania 1997. Europejski Kongres Kultury 2011.
[11] Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, PWN, Warszawa 1988.
[12] Wojciechowski K., H. Układy wymiarów jakości wizualnej krajobrazu, Czasopismo Techniczne, Politechnika Krakowska, Kraków 2007.
[13] http://sjsw-aqva.blogspot.com/ Stowarzyszenie Jakości w Sztukach Wizualnych.
Streszczenie
W artykule zawarto rozważania dotyczące poziomu jakości wizualnej w otoczeniu człowieka. Zaprezentowane zostały wyniki badań własnych i analiz związanych z jakością. Odbiorcom sztuki najnowszej potrzebna jest wiedza, w tym opisy i klasyfikacje współczesnej twórczości. Szeroko rozumiana działalność artystyczna kształtuje stosunek człowieka do świata i pozwala na lepsze zrozumienie wzorców i standardów jakości wizualnej.
Summary
The article includes deliberations concerning the levels of visual quality in human souroundings. It presents the results of own reasearch and analysis linked with quality. The recipients of newestart are in the need of knowledge, including the descriptions and clasifications of contemporary artwork. Widely percieved artistic activities shapes human relations to the world and allows for better understanding of models and visual quality standards.
