Od projektowania produktów do projektowania oczekiwań wobec jakości wizualnej
Design to dziedzina ściśle związana ze sztukami wizualnymi, rozwojem przemysłu, nauki, inżynierii i technologii. Służy uzyskaniu określonych cech przedmiotów, procesów, usług i powiązań między nimi.
Design oznacza więc projektowanie, które obejmuje swoim zasięgiem pięć kategorii:
• produkty (rozumiane jako efekt działalności firmy),
• komunikację (logo, opakowania, reklama, instrukcje, inne),
• informacje i interfejs (oznakowanie przestrzeni publicznej, system komunikacji z urządzeniami, nawigacja, wyszukiwanie, inne),
• otoczenie (miejsce pracy, architektura przestrzeni publicznej i mieszkalna, inne),
• usługi (restauracje, procesy bankowe, ubezpieczenia, służba zdrowia, inne).
Zgodnie z najnowszymi trendami w zakresie zarządzania przedsiębiorstwami firmy „dobrze zaprojektowane” realizują strategię firmy, opartą na designie, za pośrednictwem spójności pięciu elementów, takich jak: produkt, komunikacja, informacja, otoczenie i usługi na wszystkich poziomach jej funkcjonowania oraz we wszystkich obszarach swojej aktywności.
Design nie ogranicza się jedynie do strony wizualnej projektowania. Integruje wiele dziedzin, tj.: technikę, technologię, ergonomię, marketing, psychologię, socjologię, ekonomię i zarządzanie w celu stworzenia innowacyjnej wartości z punktu widzenia odbiorcy.
W kontekście promocji jakości wizualnej, design thinking stanowi szczególną platformę eksploracji, komunikacji i wymiany w procesie transformacji społecznej świadomości i wiedzy powszechnej o jakości życia, w tym jakości otoczenia wizualnego.
Jako podejście, myślenie projektowe odnosi się do umiejętności, które wszyscy posiadamy, lecz nie maksymalizujemy możliwości ich wykorzystania w procesach konwencjonalnej praktyki rozwiązywania problemów. Design thinking jako myślenie tzw. rozwiązaniami, nie tylko skupia się na kreacji produktów i usług skoncentrowanych na ludzkich potrzebach, lecz proces ten w centrum stawia człowieka. „To metodologia, która łączy ludzkie pragnienia z tym, co jest technologicznie wykonalne, tworząc strategię, która realizuje wartości istotne dla klienta, oraz kreuje nowe szanse rynkowe. Myślenie projektowe pomaga rozwijać produkty i usługi, usprawniać procesy, tworzyć strategie i dbać o odpowiednią ich komunikację”.[1]
Design thinking polega na wrażliwości w projektowaniu, na naszej zdolności do myślenia intuicyjnego, rozpoznawania wzorów, konstruowania pomysłów, które jednocześnie mają emocjonalne znaczenie i zachowują swoją właściwą funkcjonalność. Myślenie rozwiązaniami skłania do wyrażania siebie za pomocą innych mediów niż symbol i słowo. Kieruje również uwagę na kompleksowe i otwarte podejście do innowacji, wyrażając emocje poprzez techniczną formę ewoluującą ku wszechstronnej doskonałości.
Profesjonalista nie podejmuje decyzji na podstawie uczuć, przeczuć, intuicji lub natchnienia. Jednak poleganie wyłącznie na czynniku racjonalnym i analitycznym może okazać się równie ryzykowne nawet w chłodnej kalkulacji biznesowej.
Myślenie projektowe jako zintegrowane podejście do rdzennego procesu projektowania dostarcza trzecie rozwiązanie, jako system pokrywających się przestrzeni (procesów), zamiast kolejności podejmowania uporządkowanych kroków. Istnieją trzy takie przestrzenie korelacji w umyśle: inspiracja, tworzenie idei i implementacja. Inspiracje jako okazje motywujące do poszukiwania rozwiązań; tworzenie idei jako proces generowania, wytwarzania, rozwijania i testowania pomysłów; implementacja jako trajektoria prowadząca z projektowej sceny do życia ludzi.
Design thinking a jakość wizualna
Design thinking skierowany jest do projektantów poszukujących znaczącej i ujmującej pracy, dzięki której mogą wnieść swój wkład do społeczeństwa, oraz do wszystkich absolwentów innych dziedzin, chcących pogłębić wiedzę o tym, jak wykorzystać niezwykłą moc projektowania, aby dokonywać pozytywnych zmian i transformacji społecznej wokół. Wartości filozofii design thinking pozostają w ścisłej relacji z wizją i koncepcją jakości wizualnej opartej na harmonizacji z naturą. Projektowanie jako podstawowa forma wyrazu w kreacji wizualnej otoczenia jest szlachetną i utylitarną platformą rozwoju społecznej kampanii na rzecz poprawy jakości wizualnej otoczenia.
Podobnie do koncepcji jakości wizualnej, społeczna innowacja stanowi nową ideę, która wyraża się poprzez spełnienie celów społecznych. Innymi słowy, społeczna innowacja może być postrzegana jako proces zmiany wyłaniający się z twórczej kombinacji istniejących zasobów (kapitał społeczny, dziedzictwo kulturalne, tradycja rzemiosła i rękodzieła, dostępność nowoczesnych technologii) i mający na celu osiąganie społecznie rozpoznanych celów w nowy sposób. Chodzi o pewnego rodzaju innowację kierowaną popytem społecznym, a nie rynkowym lub technologicznym postępem, innowację wygenerowaną bardziej przez ludzi, niż przez specjalistów od neuromarketingu. Teren innowacji się rozszerza – przemysł to już nie tylko produkcja przedmiotów, lecz także złożona kombinacja produktów, usług, przestrzeni, procesów i informacji. Produkty nie są już tylko fizycznymi obiektami, a klienci nie tylko konsumują, lecz także współtworzą.[2] Potencjał innowacji we współczesnym społeczeństwie wzrasta, jak również rośnie jego rola jako sterownika zrównoważonej zmiany. Aby ułatwić przebieg tego procesu, społeczeństwo projektujące i szkoły projektowe mogą zagrać rolę osi inspirującej podejście innowacyjne.
Design thinking jest podejściem kreującym innowacyjność jako sposób na zdecydowane wyróżnianie się i tworzenie przewag konkurencyjnych w celu kreowania nowych idei, a nie tylko usprawnianie tych istniejących. Innowacyjność można osiągnąć, jedynie koncentrując się na problemach człowieka i szukaniu sposobów na ich rozwiązanie w sposób kreatywny, interaktywny i praktyczny, znajdując najlepsze idee i ostateczne rozwiązania.[3]
Zastosowanie design thinking w kreacji wizualnej może przyczynić się do wzrostu jakości wizualnej ogólnie i podkreślenia jej utylitarnej funkcji w społeczeństwie.
Zgodnie z wizją i misją harmonizacji z naturą, stosowanie myślenia projektowego i wiedzy o projektowaniu w celu pobudzenia procesu społecznej innowacji na rzecz jakości wizualnej na dużą skalę obejmuje m.in.:
§ Rozwijanie jej potencjału poprzez tworzenie bardziej życiodajnego środowiska życia i pracy
§ Poprawa jej widoczności poprzez komunikowanie istnienia wiedzy Praźródeł, wyjaśnianie znaczenia harmonizacji z naturą i jej wpływu na obrazowanie (jako projektowanie rzeczywistości) do szerszego audytorium,
§ Ułatwienie jej transferu poprzez rozwijanie rozwiązań umożliwiających istniejącym inicjatywom większą spójność, efektywność, dostępność i powtarzalność w różnych kontekstach,
§ Zwiększenie jej współdziałania (mocy synergicznej) poprzez rozwijanie struktur i płaszczyzn łączących rozmaite lokalne inicjatywy w większe projekty regionalne, krajowe, globalne.
§ Stymulowanie nowych inicjatyw poprzez proponowanie nowych wizji i rozwiązań jako nasion otwartych wspólnych działań i interakcji z lokalnymi społecznościami i innymi uczestnikami.
Design Thinking jest sposobem rozwiązywania problemów pozwalającym zbilansować potrzebę stabilności, efektywności i przewidywalności z wymaganiami spontaniczności i eksperymentowania. Cykl tworzenia rozwiązań według Desing Thinking obejmuje generowanie idei, przewidywanie konsekwencji, testowanie idei – eksperymentowanie i generalizację. Strategie biznesowe w Design Thinking tworzą wartość zarówno ekonomiczną jak i dla ludzi.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie:
Wyjaśniając myślenie rozwiązaniami:
§ Bardziej przejrzysta definicja wewnątrz społeczności projektującej (designerów, badaczy dyscypliny projektowania, szkół projektowych i w mediach),
§ Namacalny dowód potencjału myślenia rozwiązaniami dla społecznych innowatorów.
Design Management
Idea design thinkingu – myślenia kryteriami projektowania również w biznesie – jest determinująca nie tylko przy tworzeniu produktu, lecz także obieraniu strategii dla przedsiębiorstwa. Dlatego zarządzanie designem najważniejszą funkcję spełnia w procesie innowacji, bez względu na to, czy dotyczy ona działań przedsiębiorstwa produkcyjnego, studia projektowego, firmy usługowej, instytucji naukowej czy organów administracji.[4]
Rozproszony model Hobcrafta
Ewolucja modeli innowacji
Model rozproszony wymaga przepływów wiedzy. Innowacja w tym modelu to głównie robienie nowych rzeczy oraz ulepszanie istniejących tak by stworzyć większą wartość. By to osiągnąć należy stworzyć sprawny system przepływu wiedzy. Pozwolić ludziom widzieć i angażować się. Szczęście sprzyja połączonym wysiłkom nie odważnym jednostkom. Współpraca zespołowa jest istotnym aspektem metodologii design thinking. Myślenie projektowe zakreśla obszar współpracy odmiennych dyscyplin, które razem tworzą innowacyjną wartość. Idea ta spaja sztukę, rzemiosło, naukę, klienta i rynek oraz biznes, czyniąc organizacje mistrzami elastyczności, których stać na autokrytykę i którzy są zawsze gotowi do adaptacji w nowych warunkach.
Otwarte innowacje
Współczesne przełomowe technologie są tak bardzo złożone, że poszczególne firmy samodzielnie nie byłyby w stanie ich opracować. Ich złożoność powoduje, że nie możliwe jest zrozumienie ich wszystkich detali przez pojedynczego eksperta, a także wiedza na ten temat nie może byd wyczerpująco i szczegółowo przekazana innym osobom. Menadżerowie wielu odnoszących sukcesy firm często wstydzą się przyznać, że nie są w stanie zrozumieć przyczyn sukcesu ich firm. Zazwyczaj są to jednak firmy działające w dużym stopniu w oparciu o różnorakie sieci powiązań. W przypadku złożonych technologii sieć obejmuje zazwyczaj kilkanaście firm i różne agencje rządowe, a także organizacje z sektora non-profit jak uniwersytety. Ponadto sieć taka, integrująca różne umiejętności, nie może być statyczna. Innowacyjne sieci nieustannie się zmieniają. Podobnie poszczególne ich elementy ciągle podlegają wspólnemu procesowi uczenia się.[5] Podstawowym założeniem modelu jest to, iż wartość dodana dla klienta jest współtworzona przez niego wraz z firmą. Klient staje się zarazem współproducentem końcowego produktu. Co ważne, współtworzenie wartości nie sprowadza się tylko do kastomizacji produktu na końcowym etapie procesu jego dostarczania klientowi (np. wybór koloru i dobór wyposażenia dodatkowego w samochodzie), ale rozpoczyna się już na etapie projektowania produktów. Cały zaś proces tworzenia wartości skoncentrowany jest wokół klientów i ich indywidualnych doświadczeń.
Schemat ścieżki innowacji od nowego pomysłu do wprowadzenia na rynek
Źródło: na podstawie R. Rothwell, W. Zegvelt, „Innovation and the small and medium sized firm”, Francis Pinter, Londyn, 1982
Ideę projektów typu open source z naciskiem na swobodę wymiany idei i rozwój koncepcji najlepiej obrazują przykłady komercyjnych projektów open source:
Linux
Sporne kwestie dotyczą na przykład kolejnych rozwiązań zaistniałych problemów (w systemie Linuxa rozwiązywane są w oparciu o argument jakości, efektywności i niezawodności danego rozwiązania). W sytuacjach zaś, gdy oba wypracowane rozwiązania są równie efektywne, ostateczna decyzja dotycząca implementacji podejmowane jest przez lidera. Ponadto społeczność ta - jak podkreślają jej członkowie - nie doświadczyła dotychczas znaczących konfliktów. W rezultacie mamy do czynienia z kształtowaniem się wyjątkowo kooperatywnej, merytokratycznej kultury otwartej społeczności, w której uczestniczyć mogą dowolne osoby oraz firmy, zaś ci, którzy mają w niej najwięcej (merytorycznie) do zaoferowania mogą liczyć na uznanie ze strony innych uczestników oraz znaczące role na forum społeczności.
OpenCola
OpenCola to pierwszy na świecie napój gazowany typu open source, o smaku przypominającym Coca-Colę lub Pepsi. Zgodnie z duchem open source producent zgodził się na udostępnienie każdemu zainteresowanemu receptury na ten napój. Każdy może go wyprodukować, dowolnie modyfikując recepturę, pod warunkiem, że sam przepis pozostanie jawny. Napój miał w zamierzeniu stanowić część akcji promującej ideę oprogramowania open source, jednak od pewnego momentu zaczął żyć swoim własnym życiem, a firma stała się znana jako producent napoju, a nie oprogramowania. Początkowo na puszkach pojawiał się napis Sprawdź źródło na opencola.com. Od czasu, gdy firma zmieniła strategię promocji swoich produktów, recepturę napoju można uzyskać jedynie za pośrednictwem poczty elektronicznej. Próżno też szukać jakiejś wzmianki o napoju na witrynie producenta.
Podobnie jak wolne oprogramowanie, pomysł na wszelkie produkty tego rodzaju zyskał zwolenników wśród osób, które kładą nacisk na swobodę wymiany idei, a negatywnie oceniają ideę własności intelektualnej i prywatnego dostępu do wiedzy. Zyskał też uznanie wśród przeciwników polityki wielkich korporacji. Wywołał również dyskusję na temat tego, w jakich obszarach ludzkiej działalności da się z powodzeniem zastosować ideę open source. Jak dotąd OpenCola nie stała się zagrożeniem dla żadnego z gigantów, takich jak Coca-Cola czy Pepsi; sprzedano około 150 tys. puszek napoju. Warto znaleźć dla open source rozwiązania zbliżające człowieka do przyrody i ponadczasowych wartości, koniecznych dla prawidłowego rozwoju.
Jak w przypadku jakości w sztukach wizualnych prezentuje się kwestia idei własności intelektualnej i prywatnego dostępu do wiedzy?
Otóż prawo do ochrony wizerunku artystycznego i własności majątkowej chronione są przepisami kodeksu cywilnego i kodeksu karnego. Charakter dóbr wizualnych określony przepisami wyklucza udostępnienie każdemu zainteresowanemu prawa do ich kopiowania bez zgody autora. Promocja jakości wizualnej jest ipso facto programem typu open source, w którym strategia promocji oparta jest na zachęcie do implementacji, wymiany idei, doskonalenia koncepcji w praktyce, tworzenia nowych rozwiązań oraz rozwoju w duchu społecznej innowacji pro natura.
Ekosystem jakości wizualnej
Ekosystemy innowacji to formy współpracy, w ramach których firmy łączą swoje indywidualne oferty w spójne, gotowe do użytku przez konsumenta rozwiązania. Analogiczne rozwiązania można zastosować we współpracy na rzecz promocji jakości wizualnej. Dobrze funkcjonujące środowiska pozwalają organizacjom wykreować wartość, której nie byłaby w stanie wygenerować żadna pojedyncza firma. Zalety tych systemów mają realny wymiar. Jednak dla wielu firm próba stworzenia ekosystemu innowacji okazała się kosztowną porażką. Stało się tak dlatego, że oprócz nowych możliwości niosą one ze sobą nowe czynniki ryzyka, które mogą w brutalny sposób zniweczyć najlepsze inicjatywy. Firmy, które nauczą się oceniać ryzyko ekosystemu w sposób całościowy i systematyczny, będą w stanie określać realne oczekiwania, tworzyć bardziej szczegółowe listy środowiskowych zagrożeń i wypracowywać skuteczniejsze strategie urynkowienia innowacji. Przedsiębiorstwa, które będą pionierami działań harmonizujących z naturą są bardzo istotnym elementem zmiany powszechnej świadomości na temat poziomu jakości życia. W sumie powyższe działania zaowocują zyskiem nie tylko w wymiarze materialnym, ale mają szansę przenieść człowieka ponad ograniczeniami, jakie sam sobie stwarza.
W przypadku organizacji non profit, próba stworzenia ekosystemu jakości wizualnej niesie za sobą czynnik ryzyka w postaci niewystarczającej kumulacji kapitału ludzkiego zdolnego do wygenerowania i rozwijania trwałej kultury jakości wizualnej. Ryzyko bierności w podejmowaniu problematyki zmiany jakości w otoczeniu wizualnym człowieka polega na obecnym braku społecznej motywacji ku ciągłemu doskonaleniu.
Jaka przyszłość dla innowacji?
Podejście open source w procesie innowacji może przybrać różny kształt, a przede wszystkim mieć różny zakres - od czerpania inspiracji od klientów i realizowania dalszych etapów procesu wewnętrznymi siłami, aż po zorganizowanie całego biznesu w formie otwartego przedsięwzięcia. Jako że sam nurt open source, a zwłaszcza jego inklinacje dla nauki o zarządzaniu dopiero są kształtowane, trudno wobec tego wyróżnić jednoznacznie poszczególne kierunki jego rozwoju. Wydaje się, iż najłatwiejsze do wdrożenia dla organizacji jest jedynie włączenie klientów w procesy projektowania czy dostarczania produktów. Niemniej, jak pokazują poszczególne przykłady, niektóre z przedsięwzięć ewoluują coraz bardziej w kierunku „otwartego” modelu biznesowego (od user-driven innovation do open source business model). Przed nauką o zarządzaniu (a tym bardziej ekonomią) stoi zatem wyzwanie opisania i zanalizowania tych wyłaniających się zjawisk.
Z punktu widzenia zarządzania jakością wizualną, podejście open source w procesie innowacji wizualnej to szansa ukształtowania kultury uwzględniającej priorytet jakości obrazowania. Zintegrowane, holistyczne oraz interdyscyplinarne podejście do rozwoju stwarza atmosferę wsparcia i otwartości projektu na ewolucję, wymianę informacji i przyczynić się może bezpośrednio do wzrostu popularności koncepcji harmonizacji z naturą.
Literatura design thinking
Hobcraft P. , Moving Towards a Distributed Innovation Model, 2011
Pander W., Współczesne koncepcje wspierania innowacji i innowacyjności –istota i źródła nowoczesnych innowacji w: W. Pander, M. Stawicki (red.) Przegląd kierunków i opracowanie metod oceny wspierania innowacyjności ze środków UE, Warszawa 2010
Serrat O., Design Thinking, Knowledge Solutions, March 2010
Wojnicka E. System innowacyjny Polski z perspektywy przedsiębiorstw, IBnGR, Gdańsk, 2004
Właśnie planuję znaleźć jakieś ciekawe szkolenia dla biznesu, które mogłabym wykorzystać w mojej firmie i wpadłam na design thinking. Dopiero po przeczytaniu tego artykuły zrozumiałam, jak bardzo ciekawe i przydatne są te metody.
OdpowiedzUsuń