piątek, 23 września 2011

KREATOLIGENCJA (Createlligence)


Komponentowy model twórczości Klausa Urbana

Wśród teorii twórczości na szczególną uwagę zasługuje zintegrowana koncepcja prof. K. Urbana, twórcy m.in. komponentowego modelu twórczości, a także dobrze znanego w Polsce testu TCT-DP.                Na potrzeby badań nad uwarunkowaniami rozwoju kreatywnej twórczości, prof. Urban wymyślił pojęcie Kreatoligencji, łączące cechy definiujące kreatywną inteligencję/inteligentną kreatywność, które można i należy rozumieć zamiennie i równolegle, rozważać jako współistniejące elementy twórczości wybitnej, jak zauważa sam autor.
Według Urbana, spirala rozwoju dziecka do osobowości dorosłej (w pełni wykształconej) działa od wewnątrz. Kreatywność pobudzona nawet w późnym wieku ma szansę rozwoju i innowacyjności. Poniżej, podstawowy model twórczości oparty na sześciu komponentach: 

Komponenty modelu twórczości według K. Urbana:

1.   myślenie i działanie dywergencyjne (oryginalność, giętkość, płynność, wrażliwość na problemy)
2.      ogólna wiedza i podstawowe myślenie (ocenianie, rozumowanie i logiczne myślenie, myślenie analityczne i syntetyczne, pamięć, szeroka percepcja)
3.      specyficzna wiedza i specyficzna zręczność (mistrzostwo i umiejętności związane z konkretną wiedzą, umiejętności i nawyki właściwe dla danej dziedziny aktywności, myślenie i działanie)
4.  koncentracja i zaangażowanie w zadanie (koncentracja na temacie, zadaniu, wytworze, selektywność, wytrwałość i uporczywość)
5.      motywacja i motywy (potrzeba nowości, umiejętność bawienia się, ciekawość, pęd do wiedzy, zdolność komunikowania się z ludźmi, samorealizacja, obowiązkowość)
6.     otwarcie i tolerancja na niejasność (otwarcie na doświadczenia, gotowość do podjęcia ryzyka, zdolności adaptacyjne i wytrzymałość, nonkonformizm, relaks, humor)

 Rys. 1  Komponentowy model twórczości według K. Urbana


 Komponentowy model kreatywności otwiera pole rozważań nad uniwersalnymi metodami pomiaru i oceny jakości w edukacji, sposobami zwiększenia integracji oraz indywidualizacji w podejściu do procesu nauczania. 
Autor wskazuje na skuteczność struktury podziału pytań na sześć komponentów wspartych kolejnymi sześcioma, z naciskiem na:

§         zapewnienie wysokiej jakości poprzez myślenie strategiczne,
§         dalekowzroczność w planowaniu,
§         elastyczne dostosowanie (m.in. programów kształcenia, metodyki pomiaru i ewaluacji oraz kierunków doskonalenia systemu edukacji ogólnej oraz twórczej do aktualnych potrzeb i wymagań uczniów zdolnych),
§         konstruktywne kształtowanie idei,
§         podejmowanie decyzji  działanie/produkt.


 Zdaniem prof. K. Urbana najbardziej szkodliwe dla rozwoju zarówno kreatywnej inteligencji, jak i edukacji jest ograniczanie się do teoretyzowania w kwestii podstawowej, czyli jakie ma być kreatywne nauczanie. Autor analizuje pojęcie i procesy kreatywności, zwracając uwagę na zaniedbanie sfery inteligencji nie tylko w procesie wychowania i kształcenia uczniów, lecz także merytorycznego przygotowania ich mentorów. Podkreśla, iż „wiedzę na najwyższym poziomie może ocenić jedynie wiedza na najwyższym poziomie” - najpierw trzeba uruchomić myślenie dywergencyjne u nauczycieli!Urban wskazuje również na rolę czynników środowiskowych w procesie twórczym, twierdząc, że funkcjonowanie wymienionych składników twórczości jest uzależnione nie tylko od ich posiadania przez jednostkę, ale również od istnienia odpowiedniej grupy społecznej i społeczno – historycznych uwarunkowań, kryteriów oceny i znaczenia produktów twórczości. W tym sensie można również wskazywać na środowisko internetowe jako na nowy i nie do końca zbadany teren, gdzie osoby potencjalnie twórcze mogą działać i wytwarzać wartościowe dla nich, jak również dla ich otoczenia, produkty (za: Matczak, 2000).[1]


„Edukacja dla twórczości jest kluczowym zagadnieniem dla ludzi i ich rozwoju w przyszłości. Złożoność twórczości jako najwyższej formy inteligencji zostanie wyjaśniona na podstawie Komponentowy Model Twórczości Urbana został rozszerzony o czterostopniowe pojemne struktury formułowane i podtrzymywane przez środowiskowy i ekologiczny szkielet. Wydaje się koniecznym utworzenie Odpowiedzialnej Kreatoligencji jako przyszłościowej kompetencji wbudowanej w taki wszechstronny model. Pozwoli to na nieograniczenie twórczej edukacji do prostych technicznych treningów, a także na nie ignorowanie i zaniedbywanie ważnych osobowościowych właściwości, jak również umożliwi uwzględnienie społecznych powiązań i wpływów, których oddziaływanie odpowiada za twórcze i inteligentne myślenie i działanie oraz edukację (nie tylko) dla zdolnych.”[2]

Komponentowy model twórczości w świetle problematyki jakości wizualnej

Uniwersalny charakter komponentowego modelu twórczości K. Urbana ma szerokie zastosowanie w badaniach uwarunkowań rozwoju jakości wizualnej, polegające m.in. na wspólnym, systemowym i procesowym podejściu do problematyki jakości, z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwań geniuszu. Utylitarność omawianej metody wynika z wielopoziomowej struktury modelu, umożliwiającej wgląd w całokształt korelacji uwzględniających przestrzenne, wzajemne zależności pomiędzy komponentami oraz makro i mikro otoczeniem twórczości (m.in. indywidualne środowisko, wymiar lokalny, wymiar globalny). Ponadto, komponenty omawianego modelu twórczości odpowiadają obszarom jakości wizualnej identyfikowanym jako kluczowe czynniki stymulujące rozwój prawdziwej kreatywności i twórczej innowacji w sztukach wizualnych.

Zdolności twórcze – podsumowanie rozważań

Według dr M. Wróblewskiej, osoby odznaczające się inteligencją emocjonalną wykazują wyższą innowacyjność wykorzystywaną w projektowaniu nowych rozwiązań, posiadają większą motywację do wzbogacania kompetencji oraz wykazują większą odwagę w podejmowaniu nowych zadań. Jeden z aspektów inteligencji emocjonalnej – emocjonalne wspomaganie myślenia – wykazuje związek z twórczym rozwiązywaniem problemów, kreatywnością, myśleniem heurystycznym.[3] Wyniki eksperymentalnych badań E. Wiśniewskiej potwierdziły, że pod wpływem treningu twórczego następuje wzrost zdolności myślenia twórczego.[4] Z kolei, A. Przybylska zauważa, iż uśrednianie, ujednolicanie, niedostrzeganie jako podstawowe mechanizmy blokowania predyspozycji do rozwijania uzdolnień nie były podstawowym budulcem strategii edukacyjnych.[5]
Według wyników badań nad osobowością twórczą przeprowadzone w latach sześćdziesiątych przez M. I. Stein, powstała synteza stwierdzonych w badaniach amerykańskich cech ludzi twórczych, wypunktowanych poniżej:

1.  Twórczy ludzie są stanowczy, dominatywni, przywódczy, pełni inicjatywy, aktywni i samowystarczalni.
2.  Są mniej zahamowani, mniej formalni i konwencjonalni, nie tłumią popędów.
3.  Posiadają silną motywację, umiłowanie i zapał do pracy, dużą wewnętrzną dyscyplinę, upór, dużą energię, są dokładni.
4.  Są niezależni.
5.  Są konstruktywnie krytyczni, mniej zadowoleni z połowicznych rozwiązań.
6.  Mają szerokie zainteresowania i dużą wiedzę, są elastyczni.
7.  Są uczuciowo i emocjonalnie chłonni, subiektywni, witalni i entuzjastyczni.
8.  Mają estetyczny stosunek do świata, estetyczny typ inteligencji i uczuciowości.
9.  Mało interesują się sprawami ekonomicznymi.
10. Mają kobiece zainteresowania i brak męskiej agresywności.
11.Wykazują słabe zainteresowanie sprawami stosunków międzyludzkich, są introwertykami, ludźmi niezbyt towarzyskimi, pełnymi rezerwy.
12.Są emocjonalnie niezrównoważeni, lecz potrafią skutecznie wykorzystać swoją zmienność. Są źle przygotowani w sensie psychologicznych definicji, ale dodrze przystosowani do pracy i społecznie użyteczni. Wadą niniejszego zestawienia cech jest fakt, iż nie udało się skonstruować takiego narzędzia badawczego, którym można by dokonać pełnej weryfikacji empirycznej przedstawionego indeksu cech.[6]

Prawdziwe?

Wnioski

Z punktu widzenia pojęcia jakości wizualnej, wiedza z zakresu teorii twórczości stanowi istotny aspekt wyjaśniający działanie mechanizmów sterujących twórczością, a także umożliwia lepsze zrozumienie barier i możliwości rozwoju kreatywnej inteligencji, w szczególności przy pomocy analizy jakości komponentowego modelu twórczości K. Urbana.
W życiu i praktyce zawodowej, przykładem wyjątkowo nieprzeciętnie ilustrującym złożoność problematyki rozwoju geniuszu są wyniki badań przeprowadzonych i opublikowanych przez prof. Joan Freeman, która poświęciła 35 lat pracy, badając ponad 200 osób sklasyfikowanych jako nieprzeciętnie utalentowane. Jak podkreśla autorka, życie geniusza bywa zazwyczaj trudne pod każdym względem, ale próba pomocy może okazać się jeszcze bardziej skomplikowana.    



Bibliografia

Materiały dydaktyczne, VI Ogólnopolska Konferencja naukowa Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu, „Teoretyczne i praktyczne aspekty edukacji uczniów zdolnych” pt. „Zdolności i twórczość: od potencjału do realizacji”, 15-16 października 2010, Toruń
  1. Freeman J. – Gifted lives. What happens when gifted children grow up
  2. Urban K. – Odpowiedzialna kreatoligencja jako kompetencje dla przyszłości.Podejście integralne
  3. Wiśniewska E. – Stymulowanie zdolności twórczych poprzez trening – wyniki badań eksperymentalnych
  4. Wróblewska M. – Poziom inteligencji emocjonalnej a zdolności twórcze 
Inne
  1. Biernat I., Predyspozycje twórcze a potrzeby psychiczne dorastających internautów, Czasopismo Naukowe „Kultura i Historia”, UMCS Lublin 2011
  2. Żołyńska-Głuszak T. – Dzieci i młodzież zdolna – diagnoza, identyfikacja, edukacja w szkole, kwartalnik „45 minut”, Toruński Przegląd Oświatowy, Toruń 2004






KEIT, SJSW



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz