Ocena jakości wizualnej elementem oceny ewolucji mody

Przedruk artykułu o mechanizmach socjologii mody i jakości wizualnej, który ukazał się w wydawnictwie Wyższej Szkoły Turystyki i Języków Obcych w Warszawie.

mgr Katarzyna Kołomańska

mgr inż. Dorota Wolak

Ocena jakości wizualnej elementem oceny ewolucji mody

Wstęp

Odzież była i jest wyznacznikiem pozycji człowieka w społeczeństwie. Patrząc na zjawisko w ujęciu historycznym zauważyć można, że jego pierwsze twórcze działania ilustrują często próby dostosowania się do zmieniających się warunków. Na przestrzeni wieków zmieniało się otoczenie, w tym klimat. Około miliona lat temu nasi praprzodkowie stracili gęste owłosienie spełniające funkcję ochronną. Początkowo ta funkcja miała decydujące znaczenie a ubrania tworzone były ze skór i futer zwierząt, liści oraz trawy.Człowiek nie może działać poza środowiskiem. Środowisko naturalne jest więc pierwotnym otoczeniem, a ewolucja działalności wytwórczej świadczy o potrzebie ciągłego doskonalenia oraz potrzebie zmian na korzyść. Poglądy ludzi, religia oraz przynależność do grupy społecznej miały także wpływ na noszone ubrania. Otoczenie to ogół widzialnych składników tworzących funkcjonującą strukturę (system), sferę wizualną, czy macierz komunikacji wizualnej. 

Zmieniał się również sam człowiek i jego sposób pojmowania otaczającego go świata. Niezależnie od stopnia świadomości jednostki, spełnianej roli społecznej w środowisku, tym co było, jest i będzie jest otaczająca przyroda. Nasze pojmowanie rzeczywistości ulega więc zmianom ponieważ my się zmieniamy i zmienia się poziom techniki, technologii oraz organizacji a także wokół nas następuje ewolucja mody i obyczajów. Czynnikiem najbardziej istotnym choć nie decydującym o tych zmianach jest otoczenie, które wpływa na rozwój ludzkiej percepcji. Wybrane zagadnienia związane z ewolucją jakości wizualnej zilustrowano w tab. 1. Poprzez jakość wizualną rozumieć należy cechy, które stanowią podstawę do oceny postrzeganego otoczenia. Szczególnie widoczne jest to zjawisko w otoczeniu człowieka.

Tab. 1. Główne etapy rozwoju jakości wizualnej (ewolucja)

Źródło: Kołomańska K., Wolak D., Ocena poziomu jakości wizualnej w otoczeniu człowieka, str. 3-15,

Wydawnictwo Instytutu Organizacji i Zarządzania w przemyśle „ORGMASZ”, Warszawa,

PL ISSN 0860-6846; Nr 6 (761) CZERWIEC 2013

Moda rozumiana jako potrzeba naśladowania innych czy szerzej naśladownictwo lub imitacja jest to jednym z procesów uczenia się zachowań oraz działań. Moda rozumiana jako zespół zachowań cyklicznych i klasycznych, czasowo oraz sytuacyjnie adaptowanych przez ludzi pełni rolę transmisji kulturowej. Jakość wizualna natomiast jest zespołem cech obiektywnych (mierzalnych) i subiektywnych (jakościowych) składających się na pojęcie filozoficzne jakości. Określany jest stopień rozwoju jakości życia, kultury i świadomości, otoczenia, wyrobów i usług. Zespół cech i charakterystyk wyrobu i/lub usługi decyduje o zdolności do zaspokojenia aktualnych potrzeb i oczekiwań, czy spełnienia norm lub standardów. Przyroda na pewno wpłynęła na rozwój ludzkiej percepcji. Każdy z etapów ewolucji był milowym krokiem w rozwoju ludzkości oraz inspirował twórców mody. W istotny sposób zmieniało się także podejście do zrozumienia otoczenia, co z kolei miało wpływ na obyczaje ludności.

Paradygmat jakości wizualnej w socjologii mody

W badaniach nad strukturą jakości wizualnej otoczenia, do kluczowych pojęć należy moda w szerokim ujęciu obejmującym także trendy intelektualne. Z punktu widzenia koncepcji jakości wizualnej jako jednej z miar ogólnej jakości życia, trudno znaleźć lepszą od mody regułę, która łączyłaby odzwierciedlenie jakości różnych form życia społecznego. Perspektywa historyczna i antropologiczna pozwala osadzić modę w środowisku kulturowym. Ikonosfera społeczna jako środowisko obrazu, w którym żyje człowiek, nasycona jest modą. Za Georgiem Simmelem – moda jest fenomenem od czasu powstania masowej produkcji książek, butów, sukienek, pojazdów itd. Moda jest, z jednej strony, obszarem powszechnego naśladownictwa, z drugiej zaś – oferuje pewną formę indywidualizmu. Warunkiem jest pojawienie się społeczeństwa produkcji masowej, kultury i fenomenu, który jest z tym związany, czyli tego, że wiele osób zaczyna mieć dodatkowe pieniądze, żeby tę modę stosować. Jako zapis w ikonosferze miejskiej, moda może posłużyć identyfikacji kierunków ewolucji postrzegania jakości życia i specyfiki jej doskonalenia. Kulturowe i socjologiczne aspekty mody dostarczają zatem wiedzy także na temat uwarunkowań rozwoju jakości wizualnej na przestrzeni dorobku cywilizacyjnego. Uniwersum wizualne społeczeństwa poprzez modę komunikuje w sposób dwubiegunowy przyjęte hierarchie, wartości ogólne, style życia i powszechnie zrozumiałe kody semantyczne w przestrzeni wizualnej, które normalizuje i optymalizuje, równolegle kreując przyszłościową wizję jakości życia. Te procesy równoważy przywilej mody jako narzędzia społecznej ekspresji, który przejawia się w twórczym manifeście. Można zauważyć, że w coraz większym stopniu fenomen mody wykorzystuje się na skalę masową w kreacji potrzeb oraz oczekiwań konsumenckich od okresu niemowlęctwa, po status seniora. Otoczenie wizualne nieustannie pobudza umysł do porównywania, kalkulowania, ulepszania.

Trudno oprzeć się wrażeniu, że w przestrzeni miejskiej, czy internetowej, w dobie globalizacji i przenikania kulturowego to właśnie moda wywiera obecnie najbardziej znaczący wpływ na to, jak postrzegamy poszczególne aspekty jakości życia, co przekłada się na decyzje konsumenckie, procesy kulturowe i jakość wizualną.

Środowisko wizualne mody

Przestrzeń wizualna jest tworem złożonym, wieloaspektowym, o materialnej i społecznej nstrukturze ulegającej wpływom mody narastającym w czasie. Składa się z systemów działania egzystujących równolegle, nakładających się na siebie i przenikających wzajemnie. Otoczenie wizualne jest miejscem współistnienia pokładów kulturowych tradycji i nowoczesności, podobnie jak miejska przestrzeń tożsamości. Tworzy system przestrzennych relacji identyfikacyjnych kształtowanych – w odróżnieniu od percepcji – na głębszym poziomie społecznym i kulturowym. Dynamiczna relacja człowieka i przestrzeni ulega ciągłym przeobrażeniom, wyodrębniając elementy uniwersalne i bardziej powierzchowne trendy ulotne. Należy postawić pytanie o wagę i rolę mody w procesie współczesnej kreacji wizualnej otoczenia. 

Analiza obrazów spotykanych w przestrzeni społecznej otwiera nowe możliwości poznania mechanizmów życia społecznego i wkładu jakości wizualnej w jego rozwój. Nic dziwnego, że zagadnienia te stały się przedmiotem badań interdyscyplinarnych. Nową i zarazem jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się dyscyplin nauk społecznych jest „socjologia wizualna”. Obserwując ludzi w życiu codziennym zauważyć można wiele prawidłowości dotyczących sposobu ubierania się w zależności od miejsca zamieszkania, wieku, poziomu zamożności czy płci. W tak uświadomionej i zinterpretowanej przestrzeni wizualnej za pośrednictwem języka mody tworzą się związki i relacje mogące posłużyć badaniom, analizie oraz identyfikacji czynników odpowiedzialnych za kształtowanie społecznego postrzegania jakości wizualnej.Czego oczekują klienci kupujący ubrania?

W praktyce przemysłowej odczuwany jest brak metod przetwarzania pozyskiwanych informacji z badań marketingowych kontrolnych, ocenowych i poznawczych oraz transformacji ich na język konstruktora czy technologa. Ocena wymagań i oczekiwań klientów firm przemysłu odzieżowego nie jest łatwa w realizacji, a popełniane błędy negatywnie rzutują na wyniki ekonomiczno-finansowe firm. Dlatego projektanci i osoby przygotowujące kolekcje powinni uwzględniać tendencje, trendy, potrzeby i oczekiwania klientów. Na podstawie badań własnych można stwierdzić, że szczególne znaczenie dla klientów mają takie właściwości jak higieniczność, szeroka, atrakcyjna, spójna oferta ilościowa i asortymentowa wyrobów oraz wysoki poziom obsługi klienta. Uwzględniając wymagania klientów konstruktorzy oraz technolodzy powinni zagwarantować odpowiedni poziom techniczny maszyn, urządzeń oraz osprzętu. W celu uwzględnienia potrzeb oraz oczekiwań klientów należy realizować badania marketingowe, które pozwalają na wyartykułowanie wymagań klientów. Przykładowe zestawienie informacji nt. oczekiwań klientów podano w tab. 2. poniżej. Znając oczekiwania klientów łatwiej jest zarządzać organizacją. Dobrze przygotowany materiał badawczy daje informacje na bazie których można podejmować optymalne decyzje.

Tab. 2. Oczekiwania klientów Vistuli & Wólczanki i firmy W. Kruk

Klienci wiedzą, czego można wymagać od producentów i wiedza ta stanowi przyczynek dla lepszego zrozumienia zjawisk występujących na rynku. Człowiek ubierając się oczekuje, że będzie odbierany zgodnie z własnymi oczekiwaniami. Naturalnie wiele zależy jeszcze m.in. od sposobu bycia, ale ubranie jest najważniejszym elementem z wielu czynników decydujących o postrzeganiu osoby. Rozważaniom nad uwarunkowaniami socjologiczno-kulturowymi mody w kontekście jakości wizualnej towarzyszy pytanie, czy zapis w ikonosferze rzeczywiście odzwierciedla konsumenckie pragnienia i ujawnia cechy jakości życia? W jakim stopniu komunikuje motywację do ciągłego doskonalenia? Na ile moda pompuje jakościowy wizerunek tylko wirtualnie, dając złudzenie lepszej jakości, bo modnej w tym sezonie lub wykreowanej w Photoshopie? Na te i inne pytania odpowiadają wyczerpująco liczne badania społeczno-naukowe. Nie podjęto dotąd analogicznych badań dotyczących bezpośrednio koncepcji jakości wizualnej, co uzasadnia konieczność osobnego ich przeprowadzenia w celu weryfikacji społecznej świadomości na temat wpływu przestrzeni wizualnej na jakość życia. Podsumowując, wizualne środowisko mody najpełniej rozwija się w przestrzeni miejskiej, w której ikonografia społeczna stanowi reprezentacyjną próbę badawczą w analizie uwarunkowań rozwoju jakości wizualnej, co potwierdzają wyniki badań będące podstawą wiedzy o segmentacji rynku.

 Moda jako fasada osobista człowieka

Koncepcja fasady wypracowana w nurcie humanistycznym, jest terminem wprowadzonym do socjologii przez Ervinga Goffmana.Oznacza sposób kreowania własnego wizerunku przez jednostkę w trakcie interakcji mający na celu manipulacje wrażeniami jakie odnosi partner interakcji. Na fasadę składają się trzy elementy: dekoracja, powierzchowność jednostki i sposób bycia.Takie rozumienie mody przyznaje jej szczególną rolę w budowaniu u utrwalaniu tożsamości w formie przestrzennej, wpisującej się w społeczno-kulturowy kontekst trendów i miejsca, oraz będącej punktem odniesienia dla następnych pokoleń. W ten sposób staje się istotną płaszczyzną badawczą dla rozważań na temat roli jakości wizualnej w procesach społecznych. Przykładem Goffmanowskiego modelu dramaturgicznego w modzie mogą być subkultury młodzieżowe i role, które wytwarzają. Raz zdefiniowane, zaczynają  funkcjonować w samonapędzającym się kole własnej tożsamości. Opierając się na koncepcji mody jako fasady osobistej człowieka można zauważyć, że tworzą one własne, wewnętrzne standardy jakości, choć paradygmat jakości wizualnej najwyraźniej uwidacznia się w haute couture fashion, czy filozofii tworzenia towarów luksusowych na zamówienie i w pojedynczych egzemplarzach. W tym przypadku, kryterium jakości wyznacza poziom doskonałości „excellence” – unikatowość, wizjonerstwo, uniwersalność, zazwyczaj połączona z wysoką ceną, jakością materiałów i wykonania. Jeśli tożsamość subkulturrowa jest zgodna z aspiracjami jednostki – problem jest jeszcze niewielki, a pewnie zwykle niezauważalny. Ale przecież właściwe człowiekowi jest stawianie sobie wyzwań niejako na wyrost, przekraczających jego własną kondycję – w tym, między innymi, tkwi wielkość człowieczeństwa. Innymi słowy, o wielkości cywilizacji świadczy jej umiejętność ciągłego doskonalenia. Wyniki badań potwierdzają, że warto monitorować rynek a znajomość tendencji, trendów i realiów rynku wpływa na zwiększanie możliwości poprawy wyników ekonomiczno-finansowych każdej firmy ponieważ Unia Europejska stwarza takie możliwości. Poniżej podano zestawienie potencjalnych klientów w przykładowych państwach Unii.

Rys. 1. Porównanie wielkości populacji głównych krajów Unii Europejskiej

Kupowanie przez klientów ubrań potwierdza teorię, że moda jest fasadą osobistą człowieka. Preferencje zakupowe klientów podano poniżej na rys. 2.

Rys. 2. Jakie ubrania najczęściej kupuje pan (i) dla siebie

Źródło: Nasze ubrania. Centrum Badania Opinii Społecznej 2010 r.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że coraz większa rzesza klientów zwraca uwagę na wizeruneki pozycję marki oraz znaki towarowe informujące klienta z jakim produktem ma do czynienia Poniżej zestawiono ważniejsze znaki identyfikujące spełniania wymagań w przemyśle.

Tab. 3. Znaki identyfikujące spełniania wymagań w przemyśle odzieżowym

Oznaczenia pozwalają na syntetyczne przekazanie ogromnej ilości wiedzy dla coraz bardziej świadomego i wymagającego rynku. Znaki w odzieży zawierają takie symbole i przekazy dużej ilość informacji, które pozwalają na lepsze zrozumienie własności wyrobu i wszystkich faz jego wytwarzania od pozyskania surowców, poprzez produkcję do fazy użytkowania. Ewolucja mody związana jest z bardziej precyzyjnym definiowaniem pojęć, określaniem rodzajów, struktury i właściwości zastosowanych materiałów, definiowaniem zarówno parametrów jak i procesu technologicznego a przede wszystkim eksponowaniem tego co ma pozytywny wpływ na pozyskanie oraz utrzymanie klientów. Klienci realizując zakupy są bardziej świadomi tego co kupują a modny wyrób powinien być dodatkowo zgodny z ich oczekiwaniami.

Podejście systemowe do oceny jakości wizualnej

Przyczyn złego funkcjonowania mechanizmów sterujących rozwojem jakości wizualnej można upatrywać w braku społecznej świadomości i podejścia systemowego do problematyki przestrzeni wizualnej, w tym mody. System rozumieć należy jako struktury organizacyjne, procedury postępowania, procesy i zasoby pozwalające na racjonalne zarządzanie. Paradygmat jakości wizualnej rozumiany jako podejście systemowe do otoczenia wizualnego polega na założeniu, że sfera wizualna stanowi całość, w której żaden element nie istnieje odrębnie. Z tych elementów tworzy się spójną całość z przydatną strukturą (systemu). Obecne przyspieszenie rozwojowe sprawia, że takie podejście jest niezbędne do prawidłowego a także optymalnego podejmowania decyzji. Stosowanie filozofii jakości wizualnej rozumianej jako podstawy systemu zarządzania jakością może zapewnić racjonalną i zoptymalizowaną gospodarkę zasobami warunkującymi zrównoważony rozwój ogólnej jakości życia społecznego. W podejściu systemowym wiele zagadnień jest uporządkowanych i łatwiejszych do wyrażenia wielkościami liczbowymi. Przykładem racjonalnego działania systemowego jest norma ISO 9001:2008 (PN-EN ISO 9001:2009), która porządkuje wiele sposobów podejścia w obszarach mających wpływ na jakość wyrobów oraz usług takich jak: zaangażowanie kierownictwa, orientacja na klienta, polityka jakości, planowanie, odpowiedzialność, uprawnienia, komunikacja, zarządzanie zasobami, realizacji wyrobu, czy pomiarów, analiz oraz doskonalenia. Poprzez podejście systemowe można sprawdzić działanie systemu, istnienie i stosowanie stosownej dokumentacji oraz prowadzenie rejestrów wystarczających do wykorzystywania sposobów ciągłego doskonalenia. Można także ocenić stosowanie filozofii, metod i narządzi doskonalenia , m.in. podanych w tab. 4 poniżej, które mają ogromny wpływ na poziom wytwarzania oraz modę.

Tab. 4. Ważniejsze zalecenia związane z oceną, której poziom koreluje z poziomem jakości wizualnej

Wybór i zastosowanie odpowiednich instrumentów doskonalenia zależy od potrzeb, wiedzy, umiejętności i doświadczenia decydentów. Przy takim podejściu jakość wizualna będąca elementem oceny ewolucji mody jest wymierna i możliwa do oszacowania.

Wnioski

1. Moda rozumiana jako zespół zachowań cyklicznych i klasycznych, czasowo oraz sytuacyjnie adaptowanych przez ludzi pełni rolę transmisji kulturowej, umożliwiając w ten sposób identyfikację aktualnych dążeń jakościowych akceptowalnych społecznie.

2. W procesie współtworzenia mody i jej postrzegania odbywa się analiza struktury rzeczywistości obrazowej, czyli przestrzeni wizualnej. Moda jako jedno z kluczowych kryteriów oceny jakości wizualnej oraz czynników stymulujących jej rozwój spełnia wielowątkową rolę w otoczeniu wizualnym, nie tylko jako meta język komunikacji społecznej, lecz także jako źródło pamięci w kontekście warstw zapisu ikonosferycznego na przestrzeni wieków.

3. Zajmowanie się problematyką paradygmatów jakości wizualnej w socjologii mody pozwala na lepsze zrozumienie otaczającego nas świata.

4. Podejście systemowe do problematyki przestrzeni wizualnej, w tym mody, jest warunkiem racjonalnego zarządzania kreacją wizualną w dobie globalizacji.

5. Im bardziej zaawansowane doskonalenie w firmie poprzez m.in. podejścia systemowe, procesowe a także im szersze zastosowanie nowoczesnych filozofii, metod oraz narzędzi, tym wyższa ocena i korelacja pozytywna z poziomem jakości wizualnej a także modą, będącą wynikiem przemian ewolucyjnych.

Bibliografia
1. Biernówka J. – Zasada wzajemności w społeczeństwie informacyjnym, Krakowska Akademia
im. A. Frycza-Modrzewskiego, KTE, Kraków 2009 r.
2. Goffman E., Forms of Talk, Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-77906
3. Kołomańska K., Kryteria pomiaru i ewaluacji kształcenia w świetle paradygmatu jakości
w sztukach wizualnych, w: Ewaluacja i innowacje w edukacji. Pomiar i ewaluacja jakości
kształcenia (Red. J.Grzesiak), Uniwersytet A. Mickiewicza w Poznaniu, Kalisz-Konin 2011
4. Kołomańska K., Wolak D., Poziom jakości wizualnej w otoczeniu człowieka, str. 66-80,
Wydawnictwo Instytutu Organizacji i Zarządzania w przemyśle „ORGMASZ”, Warszawa
nr 6 (749) CZERWIEC 2012, PL ISSN 0860-6846
5. Kołomańska K., Wolak D., Ocena poziomu jakości wizualnej w otoczeniu człowieka, str. 3-
15, Wydawnictwo Instytutu Organizacji i Zarządzania w przemyśle „ORGMASZ”,
Warszawa 2013, PL ISSN 0860-6846; Nr 6 (761) CZERWIEC 2013
6. Konieczny J. – Inżynieria systemów działania, PWN, Warszawa 1983 r.
7. Rushkoff D. – Program or be programmed. Ten commands for a Digital Age, OR BOOKS,
New York 2010 r.
8. Stalnaker S. – Hub Culture: The Next Wave of Urban Consumers, John Wiley & Sons, New
York 2002 r.
9. Wolak D., Konsolidacja przedsiębiorstw odzieżowych metodą optymalnego wykorzystania
zasobów, w Kowalczewski W., Matwiejczuk W. (red.), Zarządzanie organizacjami. Diagnoza
i sposoby rozwiązywania problemów. Difin, Warszawa 2008 r.
10. Wolak D., Narzędzia do sterowania jakością wykorzystywane w zarządzaniu operacyjnym
przedsiębiorstwem. Zeszyty Naukowe, nr 15, Z zagadnień jakości w nowoczesnej gospodarce,
WSDG, Warszawa 2005 r.
11. Wolak D.: Narzędzia do sterowania jakością wykorzystywane w zarządzaniu operacyjnym
przedsiębiorstwem str. 7-25. Wyższa Szkoła Działalności gospodarczej, Zeszyty Naukowe
nr 15 pt. Z zagadnień jakości w nowoczesnej gospodarce, Warszawa 2005. ISSN 1429-7779
12. Wolak D.: Ocena wymagań i oczekiwań klientów firm odzieżowych. Ekonomika i organizacja
przedsiębiorstwa Nr 9 (716), wrzesień 2009. Wydawnictwo Instytutu Organizacji i Zarządzania
„ORGMASZ” w Warszawie PL ISSN 0860-6846
13. Wolak D.: Recenzja książki „Wdrażanie strategii dla osiągnięcia przewagi konkurencyjnej”,
Robert S. Kaplan, David P. Wydawnictwo Instytutu Organizacji i Zarządzania w prze11
myśle „ORGMASZ” w Warszawie, str. 98-99. Nr 2 (721) luty 2010. PL ISSN 0860-6846
14. Wolak D.: Rozwój przedsiębiorstw sektora MSP w nowoczesnej gospodarce str. 61-73.
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Działalności gospodarczej, Zeszyty Naukowe nr 16 pt.
Czynniki sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstw. Warszawa 2005. ISSN 1429-7779
15. Wolak D.: Spełnianie wymagań i oczekiwań klientów przez firmy przemysłu odzieżowego
w Matwiejczuk W. (red.), Zarządzanie organizacją w nowej rzeczywistości gospodarczej.
Wybrane problemy. Wydawnictwo Difin, Warszawa 2009. ISBN 978-83-7641-203-0
16. Wolak D.: Wymagania i oczekiwania klientów podstawą podejmowania decyzji strategicznych
w Daniluk A. (red.), Zarządzanie organizacją w nowej rzeczywistości gospodarczej.
Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2009 r.
17. Werpachowski W. Podstawy zarządzania w przedsiębiorstwie, Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2011 r.